[ฉบับเต็ม] เปิดเหตุผล ทำไม ‘เที่ยวไทยคนละครึ่ง’ ถึงลงทะเบียนเข้าใช้งานไม่ได้ ทั้งเรื่อง ThaID และ ‘บัญชีผู้ใช้ซ้ำ’

ใครที่พยายามลงทะเบียนโครงการ ‘เที่ยวไทยคนละครึ่ง’ ในวันแรก (1 ก.ค. 68) ก็จะพบปัญหารับรหัส OTP ไม่ได้ แถมยังเจอปัญหาอื่นอีก ทาง CEEi ขอสรุปเหตุการณ์ และสาเหตุของเรื่องที่เกิดขึ้น ว่าแต่ละปัญหาที่เจอกันนั้น เกิดจากอะไรกันบ้าง

หลังโครงการ ‘เที่ยวไทยคนละครึ่ง’ เปิดให้ประชาชนลงทะเบียนเพื่อรับสิทธิ์ส่วนลดค่าที่พักจำนวน 500,000 สิทธิ์ ก็เกิดปัญหาวุ่นวายขึ้น ตั้งแต่คอขวดที่ระบบยืนยันตัวตน ThaID ใช้งานไม่ได้ จนต้องปรับแก้เฉพาะหน้า แต่กลับไปเจอปัญหาไม่ได้รับรหัส OTP เนื่องจากโดเมนของ ททท. ถูกบล็อก ซึ่งจากการตรวจสอบพบว่า ปัญหาไม่ได้เกิดจากจุดเดียว แต่เป็นปัญหาหลายอย่างที่เกิดขึ้นต่อเนื่องกันเป็นทอด ๆ ตั้งแต่ขั้นตอนการยืนยันตัวตน ไปจนถึงการรับ OTP ผ่านอีเมลเลย

ThaID ล่ม คอขวดของระบบลงทะเบียน

ในขั้นตอนแรกของการลงทะเบียน ผู้ใช้มีสองช่องทางหลัก คือผ่านแอปพลิเคชัน Amazing Thailand ซึ่งประสบปัญหาคนเข้าใช้งานพร้อมกันจนแอปฯ ล่ม และผ่านเว็บไซต์ของโครงการ ซึ่งแม้จะเข้าหน้าเว็บได้ แต่เมื่อกดลงทะเบียน ระบบจะนำผู้ใช้ไปสู่กระบวนการยืนยันตัวตนผ่านระบบ ThaID (ไทยดี)

จุดนี้เอง ที่กลายเป็นคอขวดสำคัญจุดแรก เนื่องจากระบบ ThaID ซึ่งไม่เคยรองรับปริมาณผู้ใช้งานพร้อมกันมากระดับนี้มาก่อน ได้เกิดปัญหาโหลดนานจนหมดเวลา (Timeout) ทำให้ผู้ใช้ไม่สามารถสร้าง QR Code หรือเข้าแอปฯ ThaID เพื่อสแกนยืนยันตัวตนได้ ส่งผลให้กระบวนการทั้งหมดหยุดชะงักลง โดยมีข้อสังเกตว่า ททท. ไม่ได้เตรียมแผนสำรองไว้ในกรณีที่ระบบ ThaID ไม่สามารถใช้งานได้

เพื่อแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า ผู้พัฒนาระบบจึงได้ปรับเปลี่ยนขั้นตอนการลงทะเบียนอย่างเร่งด่วน โดยยกเลิกการยืนยันตัวตนผ่าน ThaID ชั่วคราว และเปลี่ยนให้ผู้ใช้ กรอกข้อมูลหมายเลขบัตรประชาชน และข้อมูลส่วนตัวโดยตรงแทน ซึ่งแม้จะช่วยให้ผู้ใช้ผ่านด่านแรกไปได้ แต่ก็ทำให้เกิดปัญหาต่อไปอีก

เพราะอะไร OTP ไปไม่ถึงมือผู้ลงทะเบียน

หลังจากเปิดระบบลงทะเบียน และให้ยืนยันผ่านการกรอกเลขบัตรประชาชนโดยตรงแทนแล้ว ก็เกิดปัญหาใหม่ นั่นคือ OTP ที่ไม่สามารถส่งไปถึงคนที่สมัครได้ โดยจากการวิเคราะห์แล้ว ปัญหานี้เกิดจากประเด็นทางเทคนิคในการส่งอีเมลของระบบ โดยระบบได้ส่งอีเมล OTP ออกไปเป็นจำนวนมากในเวลาสั้น ๆ ซึ่งผิดต่อข้อกำหนด และแนวทางปฏิบัติสำหรับการส่งอีเมลจำนวนมาก (Bulk Email Sender Guidelines) ของ Google

ผลจากการไม่ปฏิบัติตามข้อกำหนดดังกล่าว ทำให้โดเมนที่ใช้ในการส่งอีเมลของโครงการ คือ tat.or.th ซึ่งเป็นโดเมนของการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ถูกระบบของ Google บล็อกการส่งอีเมลชั่วคราวเพื่อป้องกันสแปม จึงเป็นเหตุผลที่ผู้ลงทะเบียนไม่ได้รับอีเมลยืนยันตัวตนนั่นเอง

สำหรับแนวทางปฏิบัติของ Google นั้น โดยทั่วไปแนะนำให้ผู้ที่ต้องการส่งอีเมลจำนวนมาก ควรเริ่มต้นจากการส่งในปริมาณน้อย ๆ แล้วค่อย ๆ เพิ่มจำนวนขึ้นอย่างช้า ๆ และสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยงการส่งในปริมาณที่พุ่งสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว พร้อมทั้งติดตามตรวจสอบสถานะการส่ง และชื่อเสียงของโดเมนอยู่เสมอ เพื่อป้องกันปัญหาการนำส่งอีเมลที่อาจเกิดขึ้น

เจอข้อความ ‘มีผู้ใช้งานนี้ในระบบแล้ว’ แก้ไขอย่างไร

นอกจากปัญหา OTP แล้ว ผู้ใช้งานอีกจำนวนหนึ่งยังพบปัญหาที่สาม คือเมื่อพยายามกลับไปลงทะเบียนใหม่อีกครั้ง ระบบกลับแจ้งข้อความว่า ‘มีผู้ใช้งานนี้ในระบบแล้ว’ และไม่สามารถดำเนินการต่อได้ แม้ว่าจะยังลงทะเบียนไม่สำเร็จในครั้งแรกก็ตาม

สาเหตุของปัญหานี้ เกิดจากขั้นตอนการทำงานของระบบ ที่ได้สร้างบัญชีผู้ใช้งานโดยผูกกับหมายเลขบัตรประชาชนตั้งแต่ขั้นตอนที่ผู้ใช้กรอกอีเมล และตั้งรหัสผ่านในหน้าแรกแล้ว แม้ว่าบัญชีนั้นจะยังไม่ได้รับการยืนยันผ่าน OTP ก็ตาม

เมื่อผู้ใช้พยายามกลับมาสมัครใหม่ด้วยข้อมูลเดิม ระบบจึงตรวจพบว่ามีชื่อผู้ใช้ (ซึ่งก็คือเลขบัตรประชาชน) อยู่ในฐานข้อมูลแล้ว จึงปฏิเสธการสมัครซ้ำ และเนื่องจากอีเมลที่ผูกไว้กับบัญชีนั้น ไม่สามารถรับ OTP ได้เพราะโดเมนถูกบล็อก คนที่สมัครเลยเหมือนกับติดลูป และสมัครต่อไม่ได้ ซึ่งในกรณีนี้ คนที่ลงทะเบียนจำเป็นต้องรอให้ผู้พัฒนาระบบดำเนินการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นก่อน

ท้ายที่สุด ปัญหาการลงทะเบียนที่เกิดขึ้นทั้งหมด มีต้นตอมาจากปัญหาเชิงเทคนิคของระบบ ซึ่งขณะนี้อยู่ในระหว่างการแก้ไขโดยหน่วยงานที่รับผิดชอบอย่าง การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ซึ่งได้ออกมาชี้แจงเพื่อลดความกังวลของประชาชนว่า สิทธิ์จะยังไม่ถูกนับจนกว่าจะมีการชำระเงินค่าที่พักเรียบร้อยแล้ว การลงทะเบียนที่ติดขัดจึงยังไม่ทำให้เสียสิทธิ์ไปในทันที และได้ประกาศว่า ได้มีคนที่ชำระเงิน และยืนยันสิทธิ์แล้วแค่ 272 รายเท่านั้น เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม เวลา 20.00 ที่ผ่านมา

กิตติธัช วนิชผล

นักเขียนตัวเล็กๆ (?) ที่โตมากับไขควงและเมนบอร์ด เพราะโดนเกณฑ์เป็นลูกมือช่างซ่อมคอม (ที่เรียกว่าพ่อ) มาตั้งแต่เด็ก ๆ โตมาเลยมาเอาดีเรื่องเทคฯแทน ชอบตามข่าวเทคฯ ใหม่ ๆ ลอง Gadget แปลก ๆ ไม่ว่าจะเป็นสมาร์ตโฟน หูฟัง คอมพิวเตอร์ แล้วเอามาเล่าให้ฟังกัน